Այրարատի տարազ
Կանացի հագուստ
Այրարատյան կանացի տարազը բաղկացած էր սպիտակեղենից, վերնազգեստից, վերարկուից, գոտուց և գլխի հարդարանքից։
Սպիտակեղենը բամբակից էր կամ քաթանից։ Վերնազգեստը մետաքսից էր՝ միգույնանի կամ ծաղկանախշերով կտորներից, վզի բացվածքի եզրերին կարվում էր նեղ կանգնած օձիք։ Վերնազգեստի թևքերը երկար էին և ծածկում էր դաստակը։ Կապվում էր մետաքսյա գոտի՝ ծայրերին կցված ասեղնագործ ժապավեններով։ Տոնական հագուստների հետ կապում էին նաև արծաթյա կամ ոսկյա գոտիներ։ Կանայք հագնում էին նաև մուգ կապույտ, կարմիր կամ կանաչ թավշյա կտորից վերարկուն, որի եզրերը, թևքերն ասեղնագործված էին ոսկեթել ժապավեններով և եզերված աղվեսի մորթով։
Գլխի հարդարանքը բաղկացած էր ոսկյա կամ արծաթյա ճակատնոցից, նուրբ ասեղնագործ շղարշե քողից, գյուղերում նաև քիթն ու բերանը ծածկող թաշկինակներից։ Մազերը մեջտեղից բացված էին, երկու հյուսով՝ ծայրերին ժաապավեններ, ականջների մոտ ոլորած մազափնջով։
Երևանում մինչ ամուսնանալը աղջիկները գլխաբաց էին, գյուղերում կապում էին չթե կտորից գլխաշոր։
Տղամարդկանց զգեստներ
Այրարատյան տղամարդկանց տարազին բնորոշ է շապիկը, արխալուղը, կաշվե գոտին և կապան։
Շապիկը ճերմակ քաթանից էր, երկարությունը ազդրերի կեսից ցած, երկար և լայն թևերով։ Օձիքը մեկ մատ լայնությամբ և մի քանի կոճակով ամրացված։ Վարտիքը ճերմակ կտավից էր։ Շալվարը սև կամ կապույտ մահուդից էր, լայն, ծայրերը կտորի գույնի ղայթանով երիզված կամ պարզ։ Ներքևը՝ ավելի նեղ և առանց զարդի։
Վրայից հագել են սև, կապույտ մահուդից, աստառած արխալուղ։ Հարուստ տղամարդիկ հագել են թանկարժեք կտորներից՝ հաճախ մետաքսից արխալուղ, լայնափողք շալվարը, կապել են արծաթե գոտի, գլխին կրել են բարձրադիր փափախ մորթուց։
Արխալուղի վրայից կապա են հագել, ծնկներից քիչ ներքև իջնող, առաջամասը բաց, իրանը մինչև գոտի գրկած՝ հետևում 4 դուրս ցցված ծալքով, թևերը շատ երկար՝ միայն ուսագլուխներին ամրացված, քիչ ծալված ուսերի վրայից դեպի ետև նետված։ Թևերի շուրջը արվել են սև ղայթանե օղակներ և կոճակներ, որոնք չեն կոճկվել։ Թևերն ու զգեստն ամբողջովին աստառապատվել են բաց և մուգ կապույտ մետաքսով։ Հագել են նաև չուխա՝ սև, սրճագույն բրդից։ Սա կապայի նման էր, միայն թևերն ավելի երկար և կարված, թևերի երկարությունը մինչև մատների ծայրերը։ Աստառապատվել է մետաքսե կտորով և վրան ծալվել։Հագել են ճերմակ գուլպա և յամանի կամ սապոգ։
Արփինե Խաչատրյանի բլոգ 